Grondpositie gemeenten deel probleem slechte financiele positie

In het position paper dat de VNG op donderdag 25 juni heeft gepubliceerd, wordt bij twee van de 15 voorbeelden de ontwikkeling van de grondpositie genoemd als (extra) probleem om de begroting niet rond te krijgen. Voor de andere gemeenten staat er niets over de grondexploitatie, maar het zal ons niet verbazen als ook daar de grondexploitatie een rol speelt. Of omdat men niet krijgt wat verwacht wordt of omdat het een éénmalige bijdrage aan het oplossen van de problematiek is.

Aardbeving

De gemeente Midden-Groningen geeft bijvoorbeeld aan dat zij niet in staat is om grootschalig geld te verdienen aan grondverkopen doordat het zich in een aardbevingsgebied bevind. Dit geldt niet alleen voor Midden-Groningen. De hele regio loopt naast alle andere oorzaken van de financiële problemen extra risico vanwege de gedaalde grondprijzen.

Afromen

De gemeente Kampen geeft aan dat zij naast de structurele bezuinigingsvoorstellen die gemeenten kennen ook eenmalige bezuinigingsvoorstellen inzetten. Een voorbeeld hiervan is het afromen van de exploitatie uitkomsten van de grondexploitatie. Of dit voldoende is om voor de lange termijn te sparen is niet duidelijk. Het lijkt er niet op, ook andere reserves worden verbruikt.

Grondposities

En toen kwam in juni Deloitte ook nog eens met een analyse van de omvang van de gemeentelijke Grondbedrijven. De conclusie? De omvang van grondposities bij gemeenten is verder afgenomen. Dat betekent dat gemeenten minder inkomsten kunnen verwachten uit de grondposities maar daarnaast minder financiële risico’s lopen op bouwgrond vergeleken met de start van de vorige crisis in 2008.

Tussen 2012 en 2018 zijn de gemeentelijke grondposities met ruim 36% afgenomen. Gecorrigeerd voor winstneming betreft de afname over de periode 2012-2018 naar schatting zelfs bijna 50%: van bijna € 8,4 miljard in 2012 naar € 5,3 miljard in 2018 minus nog eens circa € 1 miljard genomen winst als gevolg van gewijzigde regelgeving. Totaal € 4,3 miljard.

Gebiedsontwikkeling

Maar wat betekent dit voor de gebiedsontwikkeling? Gaan er kansen ontstaan voor gemeenten met nu nog beperkte grondposities om gebiedsontwikkeling en daarmee een deel van de bouwproductie draaiende te houden? Om problemen in bijvoorbeeld het sociaal domein op te lossen? Dat zal uiteraard afhangen van de financiële mogelijkheden van gemeenten. Nu blijkt dat veel gemeenten moeite hebben om hun begroting rond te krijgen lijkt dit een enorme uitdaging te worden.

Bovendien zullen de effecten op de lange termijn pas zichtbaar worden; gebiedsontwikkeling is immers een proces van lange adem. En er kan de eerste jaren door de BBV-regelgeving geen winst genomen worden. Wel is het zaak om te blijven monitoren en te kijken waar zich kansen voordoen om de grondexploitatie te gebruiken om problemen in bijvoorbeeld het sociaal domein op te lossen. Zo wilde een deel van de Raad van de gemeente Waddinxveen de winst in de grondexploitatie van het bedrijvenpark Gouwepark daarvoor aanwenden. Dat had ook gekund, maar is niet gedaan omdat geen goede analyse van de regelgeving was toegepast. Het kan verkeren…