Biomassa afbouwen: de gevolgen

Hebben we het vaak over energiebronnen als wind, zon en water? Toch werd in 2019 zestig procent van de duurzame energie opgewekt door biomassa. Dat zien we in de cijfers van het CBS. Zestig procent! Even ter vergelijking, zonne-energie pakt nog geen tien procent van dat totaal en windenergie verzorgt net geen kwart van duurzame energie.

Nederland is wereldwijd een van de grootste gebruikers van biomassa. In 2019 kwam 27% procent van de duurzame elektriciteit uit biomassa. Van de duurzame warmte werd 77% opgewekt uit biomassa. Biomassa werd vorig jaar dan ook gezien als een van de pijlers in het Klimaatakkoord.

Duurzaam?

De discussie over biomassa is natuurlijk niet nieuw. De belangrijkste vraag: is het wel duurzaam genoeg? Het idee achter biomassa is het dat om een hernieuwbare bron gaat, in tegenstelling tot aardgas, olie en kolen. Bij biomassa worden organische materialen gebruikt, zoals houtafval, rioolslib, gft, mest en koolzaad. Dat lezen we op de website van Milieu Centraal. En net als al het andere biologische aanbod wordt dit ook steeds populairder. Van de energieproducent tot de automobilist. We willen allemaal biobrandstoffen.

Een groot voordeel van biomassa is dat het tijdens het de groei CO2 uit de lucht haalt. Maar tijdens het verbranden komt die CO2 ook weer vrij. Daarbij rijst de vraag of biomassa in vergelijking met fossiele brandstoffen wel helpt tegen klimaatverandering. Als je hout verbrand komt namelijk in één keer alle CO2 vrij, zelfs meer dan bij verbanding van bijvoorbeeld steenkool. Deze uitstoot draagt bij aan klimaatverandering, ook als je nieuwe bomen plant.

Chemie

Maar er zijn meer discussiepunten betreffende dit onderwerp zoals biodiversiteit, luchtkwaliteit, landgebruik, beschikbaarheid. De SER? Die schrijft vooral over de beschikbaarheid en hoe dit in de toekomst nodig is in de chemie en als grondstof voor materialen. Daarnaast opteren ze ervoor om voortaan te spreken over biogrondstoffen in plaats van over biomassa, omdat dit de lading beter dekt.

Het gaat om een conceptadvies, dat betekent dat het nog niet definitief is. Het afbouwen van biomassa als energiebron maakt het wel een stuk moeilijker om de klimaatdoelen voor 2030 te halen. Zijn zon en wind de enige serieuze duurzame alternatieven voor biomassa? Ook waterstof lijkt steeds populairder te worden.

Waterstof en gebiedsontwikkeling

Waterstof is het meest voorkomend element in het universum - wisten wij ook niet, dit lezen we op de website van TNO – en het heeft onder hoge druk een energie dichtheid die bijna drie keer hoger is dan aardgas. Als we biomassa afbouwen dan moet de hoeveelheid elektriciteit geproduceerd door wind en zon enorm omhoog. Hierbij kan waterstof een belangrijke rol spelen op het gebied van grootschalige opslag voor de momenten dat het windstil is en bewolkt.

Hoe werkt dat? Op de plek waar je zonnepanelen of windmolens hebt staan, zet je door middel van elektrolyse de opgewekte energie om in waterstof. Dit sla je op en transporteer je via bestaande gasleidingen hierheen. Die worden straks toch niet meer worden gebruikt.

Ook voor moeilijk te decarboniseren sectoren zoals hoge temperatuur in industriële processen, zwaar transport en de luchtvaart is elektriciteit uit zon en wind niet toereikend of haalbaar, maar waterstof in veel gevallen juist een goed alternatief.

Energieslurper

Trouw heeft zich ook verdiept in waterstof en schrijft het volgende naar aanleiding van de plannen in Groningen in samenwerking en Shell en de Gasunie:

Waterstof heeft als groot nadeel dat de productie op zichzelf al energieslurpend is. Waterstof is immers geen energiebron, maar een energiedrager die in de fabriek uit stroom wordt gemaakt. Die stroom wil Groningen halen uit windparken op zee. Hoe klimaatvriendelijk windenergie ook is, dat betekent meer windparken dan als deze stroom rechtstreeks wordt ingezet. Nu al zetten we vraagtekens bij de hoeveelheid windmolens die de Noordzee kan hebben zonder grootschalige aantasting van het zeemilieu.

Wat betekent dit allemaal voor de gebiedsontwikkeling? In warmtevisies moeten bronnen worden aangegeven voor duurzame energie. Wat als biomassa weg valt? Dan gebeuren er twee dingen. We gaan weer over gewone leidingen voor gas en er zal veel meer oppervlakte van het landschap nodig zijn voor wind en zon. Er wordt dan minder direct aan het elektriciteitsnet geleverd, alsmede dat aparte warmteleidingen zoals die nodig zijn voor biomassa en de kostenstructuur veranderen. Het landschap moet opnieuw worden ingericht en afgestemd.

Geld

De SER adviseert dat bedrijven die al hebben geïnvesteerd in biomassa als energiebron moeten worden gecompenseerd. Anders zou er sprake zijn van een onbetrouwbare overheid. Hoe dat er precies uit gaat zien met het oog op de energietransitie?