Zuiverende rietvelden en zwarte elzen zorgen voor schone grond

Helofytenfilters
Dit gebeurt bijvoorbeeld met het gebruik van helofytenfilters, dat zijn natuurlijke waterzuiveringssystemen. Ze worden gebruikt voor reiniging van huishoudelijk en industrieel afvalwater. De werking is gebaseerd op een grote verscheidenheid aan chemische condities in de wortelzone. Riet brengt namelijk zuurstof in de bodem, maar produceert ook organische stof. Dat veroorzaakt een verloop van aerobe naar sterk anaerobe omstandigheden rond de wortels. In water opgeloste stoffen die door het riet stromen, treffen zo op een bepaald moment altijd optimale condities voor afbraak.

Een helofytenfilter werkt daarom goed voor cocktails van verontreinigingen. En ook voor stoffen waarvan omzettingsproducten andere omstandigheden nodig hebben voor verdere afbraak dan de uitgangsstof. Dat is nogal eens het geval bij bodemverontreinigingen, vooral bij de veel voorkomende chloorkoolwaterstoffen, die alleen in stappen kunnen worden afgebroken, waarbij er steeds een chlooratoom wordt afgesplitst. Elke stap kent andere optimale condities.

Voorbeeld 1: Barneveld
In Barneveld paste Deltares deze methode toe om te voorkomen dat een grondwaterverontreiniging met chloorkoolwaterstoffen uitstroomt naar oppervlaktewater. Om de groei van de juiste micro-organismen te stimuleren, werd een rietveld aangelegd naast de watergang die de verontreiniging aantrekt.
“Een rietveld is als saneringsoplossing voor bodemverontreiniging nog weinig toegepast en innovatiever dan men zou denken. Het vergt ook inzet andere specialismen dan in de bodemsanering gebruikelijk. Zo is hier het werk uitgevoerd door een combinatie van een aannemer en een hovenier, die zelf geen ervaring hadden met bodemsanering.
De uitdaging voor de aannemer was het water van de naastgelegen sloot tijdens het graven uit de kuil te houden. En de hovenier heeft verschillende soorten riet geselecteerd op basis van de situering ten opzichte van het waterpeil. Voor de eigenlijke afbraak maakt de soort riet niet zo veel uit, want die gebeurt door micro-organismen in de wortelzone. Die afbraak monitoren wij nu met chemische analyses maar ook met biologische om de groei van de microbiële populatie te volgen."

Voorbeeld 2: Leidschendam

Het Topconsortium voor Kennis en Innovatie Deltatechnologie (TKI) is tot eind 2025 bezig met de ontwikkeling van verontreinigde locaties: van bodemsanering via afbouw nazorg naar meerwaarde voor klimaat, energie, economie en woningbouw. Een voorbeeld is de bodemsanering van een voormalige gasfabriek Leidschendam.
Het gaat om grondwaterverontreiniging met minerale olie, BTEX, naftaleen, PAK en cyaniden die wordt beheerst met cement-bentoniet (CB) wanden. Deze wanden moeten op termijn worden vervangen, tenzij overtuigend kan worden aangetoond dat verspreiding van de verontreiniging wordt voorkomen door natuurlijke afbraak. Lekkage van de CB-wanden kan echter ook wateroverlast veroorzaken. Om die te voorkomen, zou een afwateringssloot nodig zou zijn. Snelle afvoer van water is echter weer niet gunstig voor afbraak, dat tijd nodig heeft. Een mogelijke remedie hiervoor is de inzet van een zuiverend moerasland. In het kader van het voorgenomen project wordt een kleinschalige versie aangelegd en met bovengenoemde onderzoekstechnieken getest.

Zwolle
Het project “Zuiverend groen in de stad” realiseerde op het Polymer Science Park aan de Ceintuurbaan te Zwolle een groene inrichting die bijdraagt aan een doorlopende grondwaterkwaliteitsverbetering. Het project was een samenwerking tussen de gemeente Zwolle, Bioclear earth, Deltares en Janssen Vastgoed. Doel:  het ontwikkelen van kennis en ervaring in het toepassen van fytoremediatiesystemen binnen een stadsomgeving. Op de locatie zijn hiervoor twee verschillende systemen aangelegd, bestaande uit een helofytenfilter en zuiverende bomenputten met zwarte elzen.

Conclusie
Diverse pilootprojecten worden dus uitgevoerd. Belangrijk is dat deze systemen grootschaliger worden toegepast. Bovendien zullen ze in een juridische context moeten worden geplaats, om de bekostiging ook veilig te stellen.

Literatuur

1. Innovatie in Zwolle: Grondwater reinigen op natuurlijke wijze via planten en bomen - De Swollenaer | Nieuws uit Zwolle en omstreken
2. “Zuiverend groen in de stad”: inzetten fytoremediatie ter verbetering van grondwaterkwaliteit (bioclearearth.nl)
3. Wat is een helofytenfilter? - offgridcentrum.nl
4. Ontwikkelen van verontreinigde locaties: van bodemsanering via afbouw nazorg naar meerwaarde voor klimaat, energie, economie en woningbouw – TKI Delta technologie
5. Zuiverend rietveld: groene buurt, blije buurtbewoners | Deltares