De circulaire coöperatie voor ketensamenwerking: kansen en bedreigingen

Coöperatie
Een circulair afvalnetwerk bestaat uit afvalleveranciers, bewerkende bedrijven, een beheerder en afnemers van het nieuwe materiaal. Verschillende bouwbedrijven leveren hun afval aan één of meer bewerkende bedrijven, die dit afval eerst gaan sorteren en in een tweede stap geschikt maken voor hergebruik. De door de deelnemende bedrijven opgerichte coöperatie beheert het nieuwe materiaal. Die het op zijn beurt teruglevert, bijvoorbeeld aan de oorspronkelijke leveranciers van afval of aan andere afnemers in de keten. Op deze manier wordt men minder afhankelijk van nieuwe grondstoffen.

Een goed voorbeeld
Een succesvolle uitwerking van zo’n circulaire keten kent woningcorporatie Stichting Woonstad Rotterdam. Woonstad werkt samen met het circulaire sloopbedrijf Van Liempd. Bij elk pand van de corporatie dat gesloopt kan worden inventariseert het bedrijf eerst welke circulaire materialen er gewonnen kunnen worden. Deze vrijgekomen materialen komen in een materialenbank. Daar worden ze een bepaalde periode vastgehouden voor de corporatie zelf. Als de corporatie ze niet gebruikt, worden ze vrijgegeven.

De materialen blijven eigendom van Woonstad. ‘Ik kan de materialen ook gelijk reserveren. Bijvoorbeeld als ze uit een pand komen dat we aan het renoveren zijn en ik ze ook weer kan hergebruiken in datzelfde project of elders. Eén van de wensen van Woonstad is een hub in Rotterdam of in de regio, waar alle vrijgekomen materialen worden opgeslagen. Niet alleen die van ons, maar óók die van andere corporaties. Een hub waar we terecht kunnen voor tweedehands materialen,’ vertelt Hannan Mataich, projectmanager vastgoedontwikkeling bij woningcorporatie Stichting Woonstad Rotterdam.

Kansen en bedreigingen
Voor de financiering van een verwerker is de constructie in de vorm van een coöperatie eenvoudiger dan die van een zelfstandig bedrijf. De aandelen in een verwerker tellen mee als aandeel in het eigen vermogen van de leden. Als die er goed voor staan kan eenvoudig een lening worden aangetrokken. Dat gaat meestal eenvoudiger dan bij een startend bedrijf met minder goede financiële ratio’s.
Dit heeft nog een voordeel. Wanneer een verwerker niet meer aan zijn betalingsverplichtingen kan voldoen, strekt het recht van de financier niet verder dan het aandeel in de verwerker. Delen van het bedrijf waar geen problemen zijn blijven dan bestaan. De financier kan daar geen rechten doen gelden.

Een klein nadeel van deze structuur is dat in het geval van een belastingschuld bij het verwerkingsbedrijf, de fiscus een bodemrecht heeft. Dat houdt in dat alle goederen (niet het afval) op het terrein van de verwerker verkocht kunnen worden. De keten wordt dan voor alle leden doorbroken. Een splitsing van rechten zoals bij de financiering gaat hier niet op.

Literatuur

- Handboek Circulair Renoveren Woningcorporaties, Merel Stolker Msc, C-Creators, Anne van Stijn Msc, Technische Universiteit Delft en Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions; 25 maart 2021

- Circulaire afvalnetwerken en het goederenrecht, Hoops, Björn; Wilod Versprille, Arnaud; We-ver, Moniek;

- Hannan Mataich: “Ik vind het leuk om de markten beetje te teasen”; in: Jajo, 9 juli 2023