Welke kansen biedt de Spreidingswet voor woningcorporaties?

Meedoen aan initiatieven
De vraag is welke rol woningcorporaties innemen bij de uitvoering van de Spreidingswet. Dat zal een indirecte rol zijn, want corporaties vangen geen asielzoekers op. Ze komen pas in beeld bij de huisvesting van statushouders (artikel 28  Huisvestingswet).[1] Statushouders hebben immers een blijvend perspectief in ons land, asielzoekers zijn per definitie tijdelijk, want over hun verzoek tot vast verblijf moet nog worden beslist en tot dat besluit wonen ze in AZC’s.

Desondanks kunnen woningcorporaties meedoen aan initiatieven om het maatschappelijk draagvlak voor de opvang van mensen in AZC’s te vergroten. Een voorbeeld is het Plan Einstein in Utrecht waar bewoners van AZC’s en buurtbewoners samen leven, leren en werken. Om dat voor elkaar te krijgen zijn er veel gesprekken nodig tussen COA, gemeenten en woningbouwcorporaties. Om draagvlak te vinden geeft het Rijk provincies en gemeenten de ruimte voor oplossingen die werken in de lokale praktijk. Zoals gemengde woonvormen waardoor een gebouw niet alleen bruikbaar is als AZC, maar ook ruimte biedt voor andere doelgroepen, die woonruimte nodig hebben. Soms worden hier flexwoningen voor gebruikt. Woningcorporaties kunnen eventueel voor gemengde woonvormen ook woonruimten aanbieden. Dat kan bijvoorbeeld voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv).[2]

Meer en kleinere locaties
Uiteindelijk is het COA verantwoordelijk voor opvang en begeleiding van asielzoekers. Het COA verwerft locaties, zorgt voor de inrichting en regelt de opvang. Zo zijn er op dit moment zo’n 210 AZC’s in gebruik met gemiddeld 300 plaatsen. Met de invoering van de Spreidingswet zullen er meer en met name kleinere locaties bij komen. Daarvoor zijn niet alleen geschikte gebouwen nodig, maar ook veel extra mensen voor zorg, beveiliging en vluchtelingenwerk.

Duurzaam lokaal draagvlak
Voor kleinere locaties bestaat een breder maatschappelijk draagvlak. Anderzijds: deze locaties zijn arbeidsintensiever en moeilijker om te organiseren. Vanuit het COA is meer aandacht voor kleinschalige en flexibel in te richten opvanglocaties. Niet alles uit het programma van eisen hoeft meer op één plek aanwezig te zijn. Als het maar in de buurt beschikbaar is. Ook wil het COA meedenken over hoe een AZC een maatschappelijke meerwaarde kan leveren. Denk aan het delen van een gezondheidscentrum of natuur-speeltuin die het COA financiert. Maar ook aan het slopen en na afloop bouwrijp achterlaten van een kavel. Het COA heeft hier budget voor en zo kan je als gemeente echt wat extra’s realiseren. Want ook als de opvanglocatie er niet meer is, heeft de buurt (dus ook de huurders van woningen van wooncorporaties) er profijt van. Het is dus slim deze kansen te pakken als je opvang gaat realiseren. Besturen van woningcorporaties kunnen gemeenten nog eens op dit voordeel wijzen bij hun keuze voor een locatie van een AZC.

Literatuur

https://www.twynstragudde.nl/inzichten/de-spreidingswet-lijkt-er-te-komen

https://bouwstenen.nl/2304_impressie_gebiedsontwikkeling_en_opvang_vluchtelingen_Makelen_en_Schakelen

https://vng.nl/sites/default/files/2023-11/20231114-ledenbrief-taakstelling-huisvesting-statushouders-opvang-van-asielzoekers-en-ontheemden-uit-oekraine.pdf

Kamerstukken
Kamerstuknr. 19637, nrs. 2839 en 3174

[1] Staatssecretaris Van de Brug schreef in maart 2022 al dat “corporaties kunnen in deze situatie en fase het best helpen door vol in te zetten op de huisvesting van vergunninghouders. Daarmee wordt ook de druk op COA-locaties verlicht en zullen zij minder nieuwe locaties hoeven te zoeken.” Kamerstuknr. 19 637, nr. 2839 blz. 9

[2] Om te verkennen hoe de huisvestingsopgave van (statushoudende) amv versneld kan worden, kondigde de staatssecretaris in november 20234 gesprekken aan met onder meer woningcorporaties en de VNG. Kamerstuknr. 19 637, nr. 3174