Wet versterking regie op de volkshuisvesting: juridische gevolgen woonzorgvisie niet mis

Meer regie

De overheid neemt in de Wet versterking regie volkshuisvesting op dat er een woonzorgvisie moet komen. Deze wet geeft het Rijk, provincies en gemeenten de wettelijke instrumenten te sturen op hoeveel, waar en voor wie er wordt gebouwd, dat er sneller kan worden gebouwd en dat kwetsbare mensen met urgentie een woning krijgen. Nationale doelen worden omgezet in provinciale taakstellingen, regionale woondeals en lokale prestatieafspraken. Deze regie blijkt dus bijvoorbeeld uit het opstellen van een woonzorgvisie. De behoefte aan zo’n visie leefde al lange tijd bij een deel van het parlement. In juli 2021 nam deze Kamer zelfs unaniem een motie aan die de minister vroeg gemeenten te vragen een ‘brede woonzorgvisie” op te stellen, in de vorm van een “woonleefvisie.” Gemeenten moesten ertoe worden aangezet “om samen met relevante organisaties met betrekking tot onder meer zorg, welzijn en onderwijs voor eind 2021 een integrale woonleefvisie op te stellen en daarin prestatieafspraken te laten opnemen met corporaties en zorgorganisaties.”[1]

Regionaal afgestemd

Vervolgens heeft Minister De Jonge de Wet versterking regie volkshuisvesting naar de Kamer gestuurd. Hij wilde dat alle gemeenten vanaf 2023 een start maakten met integrale regionaal afgestemde woonzorgvisies voor alle aandachtsgroepen en ouderen, die in 2024 verder worden uitgewerkt en per 1 januari 2026 onderdeel worden van het volkshuisvestingsprogramma. Het wetsvoorstel voorziet erin dat voor wat betreft de gemeentes de woonzorgvisies onderdeel worden de door gemeenteraad vast te stellen omgevingsvisie. De omgevingsvisie is een beleidsinstrument, heeft een intern structurerend karakter en vormt een richtinggevend kader voor het bestuurlijk handelen. Van de gemeente wordt in dit wetsvoorstel verlangd dat zij het volkshuisvestelijke beleid dat is vastgesteld in de omgevingsvisie verder uitwerken in een volkshuisvestingsprogramma. In de omgevingswet wordt opgenomen dat het vaststellen van een volkshuisvestingsprogramma verplicht is. De woonvisie is momenteel nog geregeld in de Woningwet maar die komt straks te vervallen. In plaats daarvan komt er op grond van de omgevingswet een verplichting om een omgevingsvisie vast te stellen met hierin beleid, gericht op volkshuisvesting, met de verplichting om dit beleid uit te werken in een verplicht volkshuisvestingsprogramma. Maakt de gemeente dat niet of niet op tijd dan kan de provincie of het rijk een instructie aan de gemeente geven. 

Verdere juridische consequenties

Dit programma vormt de basis voor gemeenten om bindende wederkerige afspraken te maken met woningcorporaties, particuliere verhuurders, zorgaanbieders/zorgkantoren en andere partijen bij de huisvesting van aandachtsgroepen. Voor gemeenten betekent dit dat bestaande plannen (terug te vinden in de urgentieregeling of het Wmo-beleidsplan) moeten worden aangepast of nieuwe plannen moeten worden opgesteld. Het wetsvoorstel en de nog uit te werken lagere regelgeving vraagt namelijk om nieuwe bepalingen of eisen over de inhoud van de plannen. Daarnaast komt de nieuwe verplichting om de plannen af te stemmen met betrokkenen (onder meer andere gemeenten, provincies, Rijk, woningcorporaties, zorgaanbieders, etc.) [2]. Houden corporatie en gemeenten zich niet aan  de prestatieafspraken (het bod) dan is er onder de Wvrv de weg voor beide partijen naar de Minister open. Voor alle andere onderdelen zal het volkshuisvestingsprogramma gekoppeld moeten worden aan het omgevingsplan. Pas dan is het mogelijk om het programma bindend te maken voor “burger en bedrijven”. De gemeente kan dan handhavend optreden. In het programma zelf kunnen ook sancties zijn opgenomen. Uiteraard zijn ook privaatrechtelijke afspraken mogelijk. Dan zal sprake zijn van civiele procedures als partijen zich onderling niet aan de afspraken houdt. Tot slot: ook de VNG ziet juridisch nog een flink aantal juridische haken en ogen bij de uitvoering van de wet.[3]

[1] Motie Den Haan c.s.; kamerstuknummer 31765 volgnummer 578, 30 juni 2021. Deze motie is met algemene stemmen aangenomen.

[2] Uitvoeringstoets Wetsvoorstel versterking regie volkshuisvesting Versie 1.0; Eindrapport

https://vng.nl/sites/default/files/2023-10/uitvoeringstoets-wet-versterking-regie-volkshuisvesting.pdf

[3] Uitvoeringstoets Wetsvoorstel versterking regie volkshuisvesting Versie 1.0; Eindrapport

https://vng.nl/sites/default/files/2023-10/uitvoeringstoets-wet-versterking-regie-volkshuisvesting.pdf

Overige literatuur

-   Integrale visie op de woningmarkt, Kamerstuk: 32 847 volgnummer 1044; 8 juni 2023 Vergaderjaar 2022–2023- Verslag commissiedebat 9 februari 2023, Kamerstuk: 32 847 Integrale visie op de woningmarkt, volgnummer 1013 - Verslag Kamerdebat 23 maart 2023. https://www.youtube.com/watch?v=fBubHOKVYWE.Alert: Minister De Jonge spreekt vanaf 5:08 uur. Tussen 5.35-5:38 uur besteedt hij in zijn beantwoording aandacht voor de leefomgeving in de woonzorgvisie.

-   Motie De Haan met algemene stemmen aangenomen. 2 juli 2021

-   Hulpmiddel bij het opstellen van een gemeentelijke woonzorgvisie aandachtsgroepen en ouderen; https://www.volkshuisvestingnederland.nl/documenten/publicaties/2023/04/20/hulpmiddel-bij-het-opstellen-van-een-gemeentelijke-woonzorgvisie-aandachtsgroepen-en-ouderen

-   Een thuis voor iedereen: kennismaking met koplopers

    https://www.platform31.nl/artikelen/een-thuis-voor-iedereen-kennismaking-met-koplopers/

-   Uitvoeringstoets Wetsvoorstel versterking regie volkshuisvesting, VNG september 2023

    https://vng.nl/sites/default/files/2023-10/uitvoeringstoets-wet-versterking-regie-volkshuisvesting.pdf