Uitbreiding Rotterdamwet: wat mogen we er van verwachten bij kabinetsvorming?

Inzet bij uitzondering

Inmiddels wordt de wet toegepast in de gemeenten Rotterdam, Schiedam, Capelle aan de IJssel, Den Bosch, Dordrecht, Nijmegen, Vlaardingen, Zaanstad en Tilburg. In totaal gaat het om minstens 52 duizend adressen. De gemeenteraad en de minister van BZK moeten de verlening van ‘Rotterdamwetstatus’ in een wijk goedkeuren, na ‘zorgvuldige belangenafweging’ door gemeenten. De inzet van de Wbmgp is een noodzakelijke uitzondering. De wet dient uitsluitend te worden ingezet als er geen andere oplossingen mogelijk zijn en bestaande sectorale wet- en regelgeving niet (meer) toereikend is. Het inperken van grondrechten met een wet mag in principe, als deze doeltreffend is, er geen minder heftige ingrepen mogelijk zijn en er geen discriminatie plaatsvindt. Op al deze punten begeeft deze wet zich volgens experts op glad ijs.

Evaluaties

Elke vijf jaar evalueert de regering deze wet, die dateert uit 2006. De jongste evaluatie (uitgevoerd door RIGO) was in 2021. De evaluatie gaf volgens de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren aan dat selectieve woningtoewijzing op grond van de Wbmgp voor gemeenten een ‘nuttige aanvulling’ is op het brede palet aan maatregelen en voldoet aan de lokale behoefte. Minister De Jonge reageerde onlangs op deze landelijke evaluatie. De RIGO-evaluatie gaf aan dat:

• gemeenten deze bijzondere maatregelen een nuttige aanvulling vinden op het brede palet aan in te zetten maatregelen;
• directe sturing op woningzoekenden in kwetsbare wijken effect heeft op de bevolkingssamenstelling;
• draagt bij aan het versterken van kwetsbare buurten en wijken en aan het verbeteren van het
• perspectief van bewoners;
• voor de inzet van de maatregelen zowel bij bewoners als professionals in de aangewezen
• gebieden over het algemeen veel draagvlak is.

Verbreding naar regio’s

Op basis van het adviesrapport ‘Elke regio telt! Wil hij kijken naar een verbreding van de Wbmgp langs twee lijnen: uitbreiding van reikwijdte en van het geografische toepassingsbereik. Deze uitbreiding is opmerkelijk omdat deskundigen vinden dat toepassing van deze wet niet tot aantoonbare positieve leefbaarheidseffecten leidt. Dit komt doordat gebruik van de wet altijd samengaat met een bredere leefbaarheidsaanpak, waardoor het niet wetenschappelijke aantoonbaar is of de wet werkt.

De Jonge wil een uitbreiding omdat hij -evenals in de grootstedelijke gebieden-  in bepaalde regio’s een stapeling van hardnekkige sociaaleconomische en fysiek-ruimtelijke opgaven ziet. Een groter aandeel inwoners dan gemiddeld ervaart een stapeling van (intergenerationele) problemen. “De benodigde aanpak overstijgt in veel gevallen de draagkracht van de individuele overheden waardoor dit, net zoals in specifieke stedelijke gebieden, in specifieke regio’s ook kan vragen om uitzonderingsbeleid en bijzondere wetgeving,” aldus De Jonge.  Deze verbreding van de Wbmgp sluit volgens De Jonge ook beter aan bij de huidige uitgangspunten van het beleid. Bijvoorbeeld door in kwetsbare wijken en regio’s te streven naar meer gemengde wijken en meer perspectief en kansen voor bewoners.

Impact: moeilijk meetbaar

In zijn evaluatie geeft De Jonge toe dat de afzonderlijke impact van de wet moeilijk te meten is.

“De effecten van de Wbmgp-maatregelen zich moeilijk laten kwantificeren, omdat de inzet onderdeel is van een bredere, integrale aanpak. Dit maakt dat het effect van de instrumenten uit de Wbmgp moeilijk te onderscheiden is van andere lokale maatregelen en (externe) invloeden. Bovendien zeggen cijfers niet alles. Daarom is ook kwalitatieve informatie onmisbaar. Ik vind het verder belangrijk dat er voor gemeenten ruimte voor maatwerk moet zijn voor het opstellen van een lokale evaluatie. Voor de monitoring is het bovendien van belang om aan te sluiten op de kennis die er al ligt.”

Liberalen: wet ‘makkelijker’ uitvoeren

Van de partijen, die mogelijk een centrumrechtse regering willen vormen, geeft alleen de VVD aandacht aan de Wbmgp. Deze wet wordt ook wel de Rotterdamwet genoemd. “Daarnaast zorgt de Rotterdamwet ervoor dat de leefbaarheid in wijken vergroot wordt. We maken het makkelijker voor gemeenten de Rotterdamwet in te voeren,” staat in het VVD-verkiezingsprogramma. BBB vindt dat “naast het Grote Stedenbeleid er een plattelandsbeleid komt om de leefbaarheid in de regio’s te waarborgen en te bevorderen.”

Conclusie

De doeltreffendheid van de wet Bijzondere Maatregelen grootstedelijke problematiek is na diverse evaluaties niet aangetoond. Hoewel ook Minister De Jonge dit toegeeft, wil hij deze wet verbreden tot regio’s waar grote opgaven liggen. De vraag is of deze wet in een nieuw centrumrechts kabinet als instrument word gebruikt om problemen in (plattelands)regio’s  aan te pakken. Tegenover de empirisch niet aantoonbare effecten van de Rotterdamwet, staat dat deze wet schuurt met de handhaving van mensenrechten.

Literatuur

1. Selectieve woningtoewijzing; Landelijke evaluatie van artikel 8, 9 en 10 van de Wet

bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek, RIGO Research en Advies BV, 29

maart 2021.

https://open.overheid.nl/documenten/ronl-56bfc54b-f89e-4682-a758-f358746138ee/pdf

2. Reactie minister De Jonge op evaluatie WBMGP in RIGO-rapport 7 december 2023

https://open.overheid.nl/documenten/1243c009-6f77-4dba-8d4b-9ec700d2bcba/file

3. Minister De Jonge zinspeelt op uitbreiding Rotterdamwet; Stadzaken, 6 juli 2022

https://stadszaken.nl/artikel/4428/minister-de-jonge-zinspeelt-op-uitbreiding-rotterdamwet

4. Ollongren vindt de Rotterdamwet ‘nuttig’ en zet de deur open voor uitbreiding, experts vrezen meer discriminatie en schendingen van mensenrechten; Stadszaken, 23 augustus 2021

https://stadszaken.nl/artikel/3667/ollongren-vindt-de-rotterdamwet-nuttig-en-zet-de-deur-open-voor-uitbreiding-experts-vrezen-meer-discriminatie-en-schendingen-van-mensenrechten

5. Wijziging van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek en de Huisvestingswet naar aanleiding van de evaluatie van de Wet bijzondere maatregelengrootstedelijke problematiek (Wet uitbreiding Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke

problematiek) Verslag van schriftelijk overleg 17 mei 2022; Eerste Kamer 2021-2022, kamerstuknummer 33797 AG

https://www.eerstekamer.nl/behandeling/20220517/verslag_van_een_schriftelijk/document3/f=/vlt1o7it4wyt.pdf