Tijd rijp voor landelijke richtlijn klimaatadaptief bouwen

De Nederlandse overheid wil 900.000 nieuwe woningen bouwen, maar tegelijkertijd wordt ons land geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering. De opgave om klimaatbestendig te bouwen wordt echter nog te vrijblijvend ingevuld en het is tijd om de ambities een meer verplicht karakter te geven. Dit kan met een landelijke richtlijn. Een richtlijn kan helpen het gesprek te laten kantelen van de ‘of-vraag’ (gaan we aan de slag met deze opgave) naar de ‘hoe-vraag’ (hoe gaan we deze opgave oplossen). Dit geven gemeenten, provincies, waterschappen en marktpartijen aan in hun rapport ‘Verkenningen landelijk level playing field klimaatadaptieve nieuwbouw’. In samenspraak met de VNG[1], het Interprovinciaal Overleg (IPO[2]), de Unie van Waterschappen en provincie Zuid-Holland heeft het netwerk Samen Klimaatbestendig[3] een verkenning gedaan over de behoefte aan landelijke richtlijnen voor klimaatadaptief bouwen.

In dit rapport komt ook naar voren dat er op dit moment geen eenduidige definitie van klimaatadaptief bouwen is. Hierdoor ontstaan onderlinge discussies over wanneer een bouwproject of gebiedsontwikkeling klimaatbestendig is. Dit kan leiden tot lastige vraagstukken rondom investeringen, financieringsvraagstukken en over de onderbouwing van de claim om klimaatrobuust te bouwen. Een landelijke richtlijn kan duidelijkheid scheppen voor de betrokken partijen. Gedeputeerde Anne Koning van de provincie Zuid-Holland[4]: “Klimaatadaptief bouwen is geen keuze meer die vrijwillig te maken is. Het is nu tijd om de ambities een meer verplichtend karakter te geven.”

Zorgen en aannames

Niet alle betrokkenen vinden een eventuele landelijke richtlijn bij voorbaat overigens wenselijk. Zo bestaan er diverse zorgen en aannames, bijvoorbeeld dat klimaatadaptieve bouwrichtlijnen de stapeling van eisen kan vergroten en kan leiden tot hogere kosten en bouwvertraging. Daarnaast is een veelgehoorde zorg dat een landelijke richtlijnen zullen voorschrijven welke maatregelen lokaal geïmplementeerd moeten worden. Dit lijkt niet goed te verenigen met de locatie-specifieke aard van de opgave.

Deze laatstgenoemde zorg is juist wel de reden dat de Unie van Waterschappen, de VNG, de Deltacommissaris en de samenwerkende regio’s Metropoolregio Amsterdam en de provincies Zuid-Holland, Utrecht en Gelderland pleiten voor uniformiteit op doelen, eventueel aangevuld met doelvoorschriften die het gewenste effect voorschrijven. Deze samenwerkende regio’s werken al samen aan het verder versnellen van een klimaatrobuuste gebouwde omgeving. Aangezien hun regionale afspraken in lijn met elkaar zijn geformuleerd, biedt dit ook kansen om gezamenlijk verder te werken aan producten en hulpmiddelen. Zo werken ze aan het inzichtelijk maken van de meerkosten en bekostigingsmogelijkheden en een gezamenlijke leidraad om deze opgave goed te laten ‘landen’ in de regionale bouwopgaves. Het creëren van een ‘level playing field’ is een van de belangrijke stimulans geweest voor het ontstaan van verscheidenen regionale afspraken en voor de onderlinge samenwerking.

Landelijke maatlat

De uitkomsten van het rapport dienen als fundament onder de landelijke maatlat[5] voor een klimaatadaptieve gebouwde omgeving, die vanuit de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Infrastructuur en Waterstaat, en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit wordt ontwikkeld. Deze maatlat moet antwoord geven op de vraag hoe we klimaatadaptief precies gaan definiëren en is naar verwachting eind 2022 klaar. De maatlat zal breed toepasbaar zijn voor Nederland en rekening houden met de verschillen in het bodem- en watersysteem. De hogere zandgronden in Oost-Nederland vragen bijvoorbeeld om andere oplossingen dan de polders in West-Nederland.

[1] https://vng.nl/nieuws/klimaatrobuust-bouwen-de-vrijblijvendheid-voorbij

[2] https://www.ipo.nl/nieuws/klimaatrobuust-bouwen-de-vrijblijvendheid-voorbij/

[3] https://klimaatadaptatienederland.nl/actueel/actueel/nieuws/2022/verkenning-richtlijnen-klimaatadaptief-bouwen/

[4] https://www.zuid-holland.nl/actueel/nieuws/juni-2022/klimaatrobuust-bouwen-vrijblijvendheid-voorbij/

[5] https://klimaatadaptatienederland.nl/actueel/actueel/nieuws/2022/ontwikkeling-landelijke-maatlat-gestart/