Woningcorporaties

Longread: veerkracht van de wijk!!!!

donderdag 8 juni 2023

“Het gaat om mensen en niet om stenen. Een goede woning in een veilige wijk draagt je bestaan. Om jezelf te ontwikkelen, te studeren, te werken, je in te zetten voor anderen in je buurt en dit alles leidt weer tot meer inkomen, betere gezondheid, meer plezier en kwaliteit van leven.” Een waardevolle uitspraak van Martin van Rijn, de voorzitter van Aedes.

Leefbaarheid onder druk
Een goede woning en een veilige wijk zijn menselijke basisbehoeften, waarbij woningcorporaties een belangrijke rol spelen. Als ingezoomd wordt op de veilige wijken, dan blijkt de veiligheid te verbeteren. Er komen meer wijken waarin de overlast en onveiligheid afneemt. Corporaties zetten zich doorlopend in voor gemengde wijken waarbij ze woningen en kwetsbare huurders zo mogelijk spreiden. In een kwart van de wijken neemt de concentratie van kwetsbare mensen daarmee af. En wat blijkt: daar neemt de door de bewoners ervaren overlast en onveiligheid vaak óók af. Corporaties werken samen met lokale partners  om de veerkracht te bevorderen. Tegelijk wonen steeds meer mensen met de laagste inkomens in sociale huurwoningen. Daarmee neemt de concentratie van kwetsbare bewoners in gebieden met veel corporatiewoningen juist verder toe. Dat betekent dat de leefbaarheid in die wijken nog steeds flink onder druk staat. Dat staat in het onlangs uitgekomen rapport ‘Veerkracht in het corporatiebezit’.

Verbetering veerkracht
Het rapport geeft aan dat verbetering van de veerkracht in wijken veel aandacht heeft bij  corporaties en lokale samenwerkingspartners. Tegelijkertijd blijkt uit het rapport dat het onderwerp onveranderd urgent blijft. Sommige buurten verslechteren al jaren en precies daar wonen mensen die in een kwetsbare positie zitten. Daar moet ook de komende jaren echt wat gebeuren, zowel in het fysieke als sociale domein. De vraag is of de Wet Versterking Regie Volkshuisvesting hierin ook een rol heeft en zo ja, welke rol.

In meer wijken neemt de variatie in de woningvoorraad iets toe, waardoor er minder buurten zijn met vrijwel uitsluitend sociale huurwoningen in de laagste prijsklasse. Woningcorporaties sturen met hun huurbeleid, verkoop én sloop/nieuwbouw op meer differentiatie in gebieden waar al veel van hun woningen staan. In wijken met weinig sociale huur voegen ze woningen toe. Dat neemt niet weg dat in alle sociale huurwoningen nog een toename van kwetsbare mensen met de allerlaagste inkomens te zien is. In 2021 blijkt dat een kwart van de bewoners van sociale huurwoningen te weinig inkomen hadden om in de essentiële levensbehoeften te voorzien.

Gezamenlijke aanpak
In sommige wijken zijn de problemen erg complex. Een mix van maatregelen is het enige dat werkt om de leefbaarheid in wijken structureel te vergroten. Dat gaat om maatregelen, die de gebouwde omgeving en voorzieningen verbeteren. Maar ook om sociale maatregelen voor bewoners, zoals: meer kans op scholing, goede zorg, ondersteuning en begeleiding, en het voorkomen van armoede en ondermijnende criminaliteit. Dit is een gezamenlijke lange termijn opgave voor corporaties, gemeenten, politie en zorg- en welzijnsorganisaties. Goede woonzorgvisies, evenals de samenwerkingsafspraken, helpen bij het opstellen van heldere kaders over de zorg en begeleiding die kwetsbare huurders nodig hebben.

Veerkrachtkaarten
Om de veerkracht van wijken per gemeente in beeld te krijgen heeft Aedes de Veerkrachtkaarten ontwikkeld. Hiervoor zijn data gecombineerd uit de Leefbaarometer, WoonZorgwijzer en microdata CBS, geactualiseerd naar de periode 2014-2020. Hoe staat het met de veerkracht van de buurten waarin jouw corporatie actief is? In hoeverre zijn signalen uit de buurt structureel en hoe verhoudt de ene wijk zich ten opzichte van de andere? De veerkrachtkaarten geven dat inzicht. In het Aedes-datacentrum zijn data uit meerdere bronnen, zoals de Leefbaarometer, gebundeld in 9 kaarten. De landelijke data zijn teruggebracht naar lokaal niveau. De kaarten geven per gemeente en per buurt aan waar kwetsbare bewoners zich concentreren en waar dit samengaat met meer overlast of onveiligheid.

Praktijkvoorbeeld: Staedion
Een data-analyse is de grondslag voor een aanpak om de veerkracht in een wijk te meten, en ook een wijk hoger op de leefbaarheidsladder te krijgen. De vraag is: hoe doe je dat? Hoe ontstaat een goede strategie Leefbaarheid? Verschillende corporaties hebben daar een poging toe gewaagd. Een goed voorbeeld is Staedion in Den Haag. Een interne werkgroep concludeerde dat Staedion verantwoordelijk was voor vier van de acht domeinen in de wijken: Woningvoorraad, Leefomgeving, Participatie en Veiligheid. Bij de andere 4 domeinen had de corporatie een signalerende of aanjagende rol: Voorzieningen en Gezondheid/hulpverlening (aanjagend), voor Werk/Inkomen en Onderwijs een signalerende rol.


Een volgende stap was het inzichtelijk maken van de leefbaarheid in de diverse wijken. Daartoe gebruikte Staedion data uit de Leefbaarometer en de eigen ‘Beheer Intensiteitskaarten’ (BIK). Zo kreeg Staedion per wijk een heldere scan van de situatie, bijvoorbeeld als het gaat om overlast of een wijk waar de leefbaarheid onder druk staat. De Aedes-veerkrachtkaarten bevestigden dat beeld nog eens. Uit een de scan blijkt enkele wijken oranje en roodgekleurd zijn. Dat zijn wijken, waarin de leefbaarheid onder druk staat. De uiteindelijke ambitie van Staedion is dat in 2040 in wijken met veel woningbezit de leefbaarheid ‘substantieel’ verbeterd is.

“Leefbaarheid: lange adem”

Kortom: verbetering van de leefbaarheid is een onderwerp van de lange adem en vraagt veel samenwerking. “Ga meerjarige samenwerkingen aan en kom tot structurelere vormen van aanbesteding en financiering, samen met de gemeente of andere stakeholders in de wijk. Alleen dan kan je pas zien of de aanpak resultaat oplevert. Samenwerken met andere organisaties kost nu eenmaal tijd en een jaar is zo voorbij,” is de ervaring van de manager Wonen & Samenleven van Staedion.

Literatuur en beeld

 

naar nieuwsoverzicht