Bodem
Duurzame gebiedsontwikkeling

Invloed van stikstofdepositie (N) en zwavel (S) zorgt voor vermesting

dinsdag 17 september 2024

Door atmosferische depositie van stikstof (N)- en zwavel (S)-verbindingen is in Nederlandse bossen vermesting door stikstof en bodemverzuring versterkt opgetreden. De piek van de zwavelbelasting was in Nederland medio jaren zestig van de vorige eeuw en nam daarna af. Voor stikstof lag de piek in het midden van de jaren tachtig. Helpt de Omgevingswet om hier verandering in aan te brengen?

Vraag

De WUR heeft recent weer onderzoek gedaan naar hoe het verloop was. De vraag luidt: hebben de afnemende S- en in mindere mate N-depositie op bosgronden, zoals de afgelopen decennia het geval was, tot een meer gebalanceerde nutriëntenhuishouding van bossen heeft geleid? [1]

Om dit te onderzoeken zijn in 2023 de koolstof- en nutriëntenvoorraad bepaald in bodems van 127 bossen waarvoor dit eerder in 1990 is gedaan. De locaties liggen op zandgronden verspreid over Nederland.

In 1990 is de chemische samenstelling van de bosbodems op 150 locaties onderzocht door monsters te nemen van de strooisellagen en de minerale bovengrond (0 tot 30 centimeter). Van die monsters zijn gehalten gemeten en is het gewicht bepaald om voorraden te bepalen van koolstof (C), stikstof (N) en fosfor (P).

In 2023 zijn 136 locaties die in 1990 zijn onderzocht opnieuw bemonsterd. Daarin zijn de analyses opnieuw uitgevoerd.

Conclusies van dit onderzoek zijn:

  • Veel stikstof is in de bodems geaccumuleerd. De grote stikstoftoename leidt tot vermesting van de bodems, die voor veel organismen ongunstig is
  • Er is eveneens veel koolstof geaccumuleerd. Dat is op zich gunstig voor de bodemkwaliteit (onder andere het vochtvasthoudend vermogen van grond) en ook in verband met de bijbehorende CO2-vastlegging
  • Omdat de toename van stikstof groter is, is de C/N-verhouding in het strooisel afgenomen.
  • De toename van koolstof in de strooisellaag gaat samen met enige accumulatie van P, Calcium (Ca) en Magnesium (Mg), maar de gehalten van deze nutriënten in het strooisel zijn gedaald, wat doorgaans ongunstig is.
  • De P-voorraad is klein en neemt af. De zuurgraad van de bodem is niet veranderd, doordat vooral aluminium (Al) de verzurende neerslag heeft gebufferd. Er is wel een verzurend effect doordat Al in oplossing komt en Ca en K in de bovengrond afnemen.
  • Zwaveldepositie is naar inschatting voor twee derde en stikstof voor een derde de oorzaak van de verzuring.

Omgevingswet

Gewenste waarden zouden we met omgevingswaarden vast kunnen leggen. In regels moet dan verwerkt worden. Met een zogenaamde open norm kan ieder bosbeheerder dit invullen: bijvoorbeeld middels terughoudendheid met takhout, gebruik van kali of boomsamenstelling.

Literatuur

[1] https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/onderzoeksinstituten/environmental-research/show-wenr/vermijd-kaalkap-van-bossen-om-versnelde-verzuring-te-voorkomen.htm

naar nieuwsoverzicht