Provincies luiden noodklok: nieuwbouw in Randstad, Utrecht, Gelderland en Flevoland loopt vast

1. Stikstofruimte

Met stip op één staat stikstof als grootste belemmering. Meer dan de helft van de woningbouwprojecten ligt binnen vijf kilometer van stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Vergunningverlening is daardoor vaak onmogelijk. De situatie is verergerd door de zogenoemde Rendac-uitspraak (december 2024)[2], waardoor intern salderen voortaan vergunningplichtig is. Dit beperkt de ruimte voor woningbouw aanzienlijk.

Zonder structurele maatregelen vanuit de rijksoverheid – zoals emissiereductie, natuurherstel en aangepaste wetgeving – blijft dit knelpunt de woningbouw ernstig hinderen.

2. Netcongestie

 Het elektriciteitsnet is in veel regio’s overbelast. Meer dan 30% van de woningbouw wordt hierdoor geraakt, met name in Utrecht, Gelderland en Flevoland. Vanaf 2027 dreigt een stop op nieuwe aansluitingen, wat honderdduizenden woningen kan treffen. Uitbreiding van het net duurt lang (8–12 jaar). De onzekerheid over aansluitingen zorgt er bovendien voor dat ontwikkelaars projecten uitstellen en of veel meerkosten hebben in verband met tijdelijke maatregelen als generatoren.

Innovatieve maatregelen zoals netbewust bouwen zijn in ontwikkeling, maar die zijn onvoldoende en financieel haalbaar om het probleem structureel op te lossen.

3. Publieke onrendabele toppen

Meer dan de helft van de woningbouwprojecten is duurder dan de opbrengsten rechtvaardigen. Tekorten variëren van €10.000 tot €35.000 per woning, soms oplopend tot €60.000. Jaarlijks is er ruim €1,6 miljard nodig om deze tekorten te dekken. Gemeenten en provincies kunnen dit niet structureel dragen.

Zonder structurele rijksfinanciering worden veel projecten vertraagd of geschrapt.

4. Investeringscapaciteit corporaties

Woningcorporaties moeten circa 30% van de nieuwbouw realiseren, maar hun investeringscapaciteit is ontoereikend. Naar schatting kan een derde van de corporatieopgave niet worden gerealiseerd, wat neerkomt op circa 10% van de totale woningbouw. Dit raakt vooral de sociale huursector en aandachtsgroepen.

Voor de korte termijn kan afschaffing van de vennootschapsbelasting verlichting bieden, maar structureel is een nieuw investeringsmodel nodig.

5. Ambtelijke capaciteit

Veel gemeenten, vooral kleinere, kampen met een tekort aan personeel en expertise. Dit leidt tot vertraging bij 20–30% van de projecten.

Structurele financiering van circa €160 miljoen per jaar is nodig om voldoende capaciteit op te bouwen. Opleidingen, regionale samenwerking en efficiëntere werkprocessen kunnen bijdragen, maar zonder structurele middelen blijft dit knelpunt bestaan.

Overige knelpunten

Naast de vijf hoofdknelpunten spelen ook bereikbaarheidsinvesteringen, herstructurering van bestaande wijken en beperkingen door spuitzones bij landbouw een rol. Deze hebben regionaal grote impact, maar raken minder projecten landelijk.

Conclusies en oplossingsrichtingen

Minstens 50% van de woningbouwopgave – circa een half miljoen woningen – loopt flinke vertraging op of komt in gevaar. Vooral stikstof en netcongestie zijn structurele obstakels. De huidige oplossingen zijn onvoldoende substantieel. Het rapport geeft een aantal oplossingsrichtingen:

• Er is structureel  €4 tot €5 miljard per jaar nodig vanuit de rijksoverheid (nu circa €1 miljard).
• Gemeenten en provincies kunnen bijdragen via samenwerking, actief grondbeleid en opleidingen, maar de sleutel ligt bij het nationale beleid.
• Alleen met stabiele, juridisch houdbare en financieel robuuste maatregelen kan het bouwtempo omhoog waardoor Nederland de woningnood daadwerkelijk kan aanpakken.