Mkba Bodemenergie: integrale afweging, positieve resultaten maar ook risico’s

Middel tot integrale afweging
Het doel van de mkba was om een methode te ontwikkelen die een kwantitatieve en objectieve invulling geeft aan het gesprek over de positie van bodemenergie binnen het energie-transitievraagstuk. Deze methode is nodig omdat op dit moment een duidelijk kwantitatief kader ontbreekt voor het beleidsmatig afwegen van waar bodemenergie wel (geen of klein risico) of niet (groter risico) kan worden toegepast.

Door een mkba zijn de verschillende opties voor de uitvoering van een project op integrale wijze met elkaar te vergelijken. Alle effecten worden namelijk zoveel mogelijk in geld uitgedrukt en vervolgens telt men deze op, zodat een integrale afweging mogelijk is. Op basis van deze afweging kan het integrale perspectief van de toepassing van open en gesloten bodemenergie (OBES en GBES) worden geschetst.

Opzet onderzoek
Deze studie keek vooral naar vier veel voorkomende gebouwtypen, waarbij de positieve en negatieve effecten van OBES en GBES zijn gemonitord. Deze typen waren: kantoor,
verzorgingstehuis, appartementencomplex en individuele woning.

Onderzochte alternatieven
Het nulalternatief is het ‘meest voor de hand liggende’ systeem dat toegepast wordt als er geen gebruik wordt gemaakt van bodemenergie. De alternatieven die gebruik maken van aardgas zijn alleen meegenomen bij bestaande bouw. Nieuwbouw wordt immers aardgasvrij opgeleverd. De alternatieven zijn:

• Bij bestaande bouw/utiliteitsbouw een hr-ketel;
• Voor woningen is de hybride warmtepomp + airco meegenomen, vanwege de aangekondigde normering voor hybride warmtepompen in woningen;
• In nieuwbouw zijn de onderzoekers voor alle casussen uitgegaan van een lucht-waterwarmtepomp (l/w-warmtepomp).

Conclusies alternatieven

• In alle vier casussen van bestaande bouw en in drie van de vier casussen van nieuwbouw heeft een bodemenergiesysteem een positief mkba-saldo. Dit betekent: bij deze casussen is een bodemenergiesysteem maatschappelijk gezien het meest rendabel.
• Alleen bij een nieuwbouwwoning heeft bodemenergie een negatief mkba-saldo, wat betekent dat het nulalternatief (een lucht-waterwarmtepomp) maatschappelijk gezien rendabeler is. Dit komt omdat het energieverbruik lager is, waardoor de investeringskosten minder snel worden terugverdiend en het verschil in CO2-emissies lager ligt.
• Bij de meeste casussen zijn de investeringskosten van bodemenergie hoger dan bij de andere warmte- en koudetechnieken.
• Daar staat tegenover dat de kosten voor het energieverbruik een positief effect hebben voor bodemenergie-systemen.
• Bij de externe effecten is zichtbaar dat vooral ‘lagere CO2-emissies’, en in mindere mate ‘een lagere impact op het elektriciteitsnet’, zorgen voor een positief welvaartseffect bij bodemenergiesystemen ten opzichte van de alternatieven.
• Door klimaatverandering neemt de koelvraag toe en de warmtevraag af. Omdat bodemenergiesystemen een hoger rendement behalen voor koeling, nemen de positieve effecten van bodemenergiesystemen op het gebied van energieverbruik en klimaateffect toe ten opzichte van de andere alternatieven.

Aanvullende aanbevelingen
Neem in besluitvormingsprocessen rondom warmte- en koudetechnieken niet alleen de directe (financiële) effecten mee, maar -waar mogelijk - ook de vermeden milieuschade en vermeden kosten van verzwaring van het elektriciteitsnet.
Monitor daarom bodemrisico’s en geluid (en vermijdt hittestress) van een toenemend gebruik van ondergrond voor energie, zodat de totaalresultaten in een vervolg-mkba preciezer kunnen worden vastgesteld.

[1] MKBA Bodemenergie