Zonnevelden op landbouwgrond; niet staken maar verplicht innoveren

[1] En meer provincies lijken te volgen. Dit besluit is het gevolg van het coalitieakkoord. Hierin staat dat de provincie wel ruimte biedt aan kleinschalige lokale initiatieven van grondeigenaren “als aanvulling op hun verdienmodel. Daarbij willen we voorkomen dat er door koppeling van initiatieven alsnog grote zonneparken ontstaan.” De coalitie lijkt hiermee aan te sluiten bij het voornemen van het kabinet en wil grondgebonden zonneparken op natuur- en landbouwgrond zoveel mogelijk beperken. Dat wil het kabinet  door de “Voorkeursvolgorde Zon” [2] per 1 juli 2024 juridisch vast te leggen. Het principe van ‘nee-tenzij’ gaat gelden. Dat gaat natuurlijk lijnrecht in tegen de Omgevingswet dat het princiep huldigt ‘ja-tenzij’.  Hiermee staakt de innovatie.

Landelijke functies
Volgens het college is een argument om op het verbod over te gaan dat het doel (namelijk 1,3 terawattuur hernieuwde opwek met zon) uit de Regionale Energiestrategie (RES) bij de huidige aanwezige hoeveelheid zonneparken waarschijnlijk al wordt bereikt. Vanuit de Omgevingsvisie vindt het college dat het beleid moet zijn gericht op een “zuinig en zorgvuldig” ruimtegebruik. “Vanuit die visie zijn stedelijke functies – zoals woningen en bedrijven – aangewezen op de bebouwde omgeving en staan we in het landelijk gebied alleen functies toe die daar functioneel aan zijn gebonden. Zoals agrarische bedrijvigheid, natuur en recreatieve voorzieningen.”

Procedure/middelen

1. Actualisering zonneladder en aansturing op een striktere toepassing ervan. Door het schrappen van ‘trede 2 en 3' van de zonneladder en het daarop aanpassen van de Omgevingsverordening, wil de provincie de mogelijkheden beperken om zonne-energie-installaties in de groene ruimte te realiseren.
2. Het tijdelijk verbod is vormgegeven door een gemeente te verplichten om bij de provincie een zogenaamd voorbereidingsbesluit aan te vragen voor het vergunnen van zonneparken op landbouw- en natuurgronden. Over circa een half jaar besluiten Provinciale Staten definitief  of het voorgenomen beleid daadwerkelijk wordt doorgevoerd in de Omgevingsverordening.
3. Alle aanvragen voor projecten die voor 12 oktober 2023 zijn ingediend, kunnen volgens de provincie gewoon door gemeenten verder in behandeling genomen worden en, als ze aan alle vereisten voldoen, vergund worden.

Aanscherping zonneladder[3]
Het huidige provinciale beleid voor zonne-energie bevat een voorkeur voor het plaatsen van zonnepanelen. De zonneladder telt nu 3 treden:

Trede 1 Stimuleren van:

1. de productie van zonne-energie op daken in bebouwd gebied: woningen, bedrijven, agrarische gebouwen, et cetera;
2. gebruik van te bebouwen gebieden of bruikbare restruimte: ongebruikte gronden, bedrijventerreinen, boven parkeerterreinen en geluidswallen;
3. kleine, goed ingepaste velden op agrarische erven (tot circa 2 hectare) en kleine, goed ingepaste zonnevelden van lokale initiatieven in stads- en dorpsranden (tot circa 2 hectare).

Trede 2: Combineren met:

1. Gebiedsopgaven in stads- en dorpsranden en in de groene omgeving zoals klimaatmaatregelen (waterberging en tegengaan bodemdaling), extensivering van landbouw, herstel landschap en biodiversiteit, et cetera. Door verschillende opgaven onder, tussen en rond de panelen te realiseren wordt de ruimte multifunctioneel gebruikt.
2. Gebiedsontwikkeling in de groene omgeving, waarbij zonnevelden aansluiten op andere gebiedsontwikkelingen of een energielandschap vormen.

Trede 3: Limiteren van:

1. Monofunctionele zonnevelden op agrarische grond of op water, primair gericht op produceren van duurzame energie.

Na aanscherping telt de zonneladder nog slechts één trede. Dit is de dood in pot. Het zou beter zijn als moet worden aangetoond dat daadwerkelijk wordt bijgedragen aan klimaatmaatregelen, extensivering van landbouw etc. Dat gaat verder dan “combineren”. Het gaat om ‘én én’. We kunnen dan gelijk meenemen dat veeboeren extensiveren en dat het eigendom en rendement bij de boeren komt in plaats van bij de stroomexploitanten. Op deze wijze ontstaat een alternatief verdienmodel, voor boeren die extensiveren. Voor akkerbouw zal het nog even langer wachten worden, maar ook daar liggen kansen[4]

Andere provincies
Behalve Overijssel wil de Provincie Fryslân geen grote zonneparken op landbouwgronden. Een CDA-motie hierover haalde in september 2023 in de Provinciale Staten een meerderheid.[5] Maar ook in Limburg en Gelderland willen de provinciale besturen  geen zonneparken meer op ‘goede’ landbouwgronden.[6]

[1] https://overijssel.notubiz.nl/document/13324941/2/04+Brief+van+GS+Voorstel+voorbereidingsbesluit+voorgenomen+zonbeleid

In maart 2021 voelde PS hier nog niets voor. Zie: https://www.nieuweoogst.nl/nieuws/2021/03/03/geen-stop-op-zonneparken-op-overijsselse-landbouwgrond

[2] https://solarmagazine.nl/nieuws-zonne-energie/i18773/ontwerp-nationale-omgevingsvisie-aanleg-zonneparken-zoveel-mogelijk-beperken-en-voorkeursvolgorde-voor-zonnepanelen

[3] https://www.vee-en-gewas.nl/artikel/783438-lto-ontzien-van-landbouwgronden-bij-zonnepanelen-dankzij-zonneladder-is-positief/

[4] https://pointer.kro-ncrv.nl/zonnepanelen-en-landbouw-op-een-lap-grond-is-dat-de-toekomst

[5] https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/1225836/provincie-wil-geen-nieuwe-grote-zonneparken-op-landbouwgrond

[6] https://solarmagazine.nl/nieuws-zonne-energie/i34565/nieuw-bestuur-gelderland-geen-zonnepanelen-meer-op-goede-landbouwgrond; https://solarmagazine.nl/nieuws-zonne-energie/i34542/limburg-eerste-provincie-met-nieuw-bestuur-geen-zonneparken-op-landbouwgrond