Waarom bodem zo belangrijk is bij klimaatadaptatie

Mark in ’t Veld van TAUW heeft hier dagelijks mee te maken en heeft er wel een mening over. ‘Het schrikbeeld bij integraliteit is dat je altijd alles met alles moet verbinden. Als je bezig bent met het inpassen van bijvoorbeeld een warmtenet dan is dat al lastig genoeg. Je moet al rekening houden met wensen vanuit diverse groepen en kijken naar koppelkansen. Bovendien lopen niet alle ontwikkelingen in hetzelfde tempo en heb je niet de luxe om daarop te wachten. Aan de andere kant moet je je realiseren dat de beschikbare ruimte zowel boven- als ondergronds beperkt is. Door vast te houden aan “wie eerst komt eerst maalt” loop je het risico dat er straks geen ruimte meer is voor andere noodzakelijke ontwikkelingen en laat je kansen liggen. ’ Maar hoe geeft je dat handen en voeten?

Bovengronds en ondergronds bij elkaar brengen
Het is druk in de bodem en ondergrond. In de bovenste meters moet er ruimte zijn voor ondergrondse voorzieningen en gebouwen, voor kabels en leidingen maar ook voor infiltratie van hemelwater en voor meer bomen en groen. In het grondwater strijden bodemenergie en geothermie om de beschikbare ruimte met drinkwaterwinning en de zorg voor de kwaliteit van ons grondwater. De afstand tussen boven en beneden is in de praktijk groot. We zijn vanuit de ruimtelijke ordening gewend te denken vanuit de bovengrond. De verduurzamingsopgaven hebben echter een grote impact op de ondergrond. Zonder boven- en ondergrond met elkaar te verbinden kunnen de doelstellingen gewoonweg niet gehaald worden.

Samenwerken
Het bodemwerkveld is gewend aan een aanpak waarbij de chemische bodemkwaliteit centraal stond. Verbinden van boven- en ondergrond is een heel andere en veel bredere uitdaging. Samenwerking is daarbij cruciaal. Er zijn veel partijen die de ondergrondse ruimte gebruiken of willen gaan gebruiken. Onderhoud en verantwoordelijkheid ligt verspreid over verschillende partijen. De kosten voor het beheer van de ondergrond liggen vaak ergens anders dan de baten. Dat is lastig. Denk bijvoorbeeld aan de problematiek van graafschade bij kabels en leidingen. Elke partij wil natuurlijk gaan voor een tien maar daar is vaak geen ruimte voor en het is ook niet altijd nodig.

Gebiedsgericht keuzes maken en prioriteiten stellen
De uitdaging is niet overal even groot of van eenzelfde orde. Er zijn bijvoorbeeld grote verschillen tussen stedelijk en landelijk gebied. ‘Kijk daarom per gebied welke opgaven er spelen en probeer keuzes te maken. Vraag aan partijen waar hun prioriteit ligt. Je hoeft niet in elk gebied een tien te halen, een zeven kan soms ook voldoende zijn; maar het moet wel een voldoende zijn. Op projectniveau komen we hier moeilijk uit, dat vraagt een blik van bovenaf.’ De omgevingsvisie en vooral het omgevingsprogramma bieden hiervoor volop mogelijkheden en kansen. Spreek af welke opgaven in welke gebieden prioriteit krijgen maar zorg dat “overall” iedereen zijn ambities zo goed mogelijk kan realiseren. Benoem de gebieden waar het nu of in toekomst gaat knellen en investeer in die gebieden in een strakke regie op de ondergrond.

Mark in ’t Veld is een van de docenten van de cursus Bodem Toekomstbestendig, waarbij de rol van bodem in de Omgevingswet, energietransitie, circulariteit en klimaatadaptatie uitgebreid aan bod komt. Meer informatie vind je hier.