Verduurzaming: waar een kleine gemeente groot in kan zijn

Met ruim 38.000 inwoners is Oldambt misschien een relatief kleine gemeente, maar wel eentje met grote ambities wat betreft duurzaamheid. Menno Visser, beleidsadviseur vastgoed en duurzaamheid vertelt ons over de stappen die Oldambt heeft gezet. ‘We hebben eerst het budget en de vastgoedportefeuille vastgesteld, zodat we een gemeenschappelijk beeld van de (financiële) opgave kregen. De gemeenteraad stemde in met 1 miljoen euro om 26 gebouwen te verduurzamen.’ Die 1 miljoen kwam voort uit een makkelijke rekensom. ‘Met de aanpassingen moeten we 140.000 euro per jaar besparen op energiekosten. En dat de komende 7 jaar. Dan kom je dus op dit bedrag’, aldus Visser.

Aanbesteding

Maar met welke aanpassingen moet dat gebeuren? En door wie? ‘Na een Best Value Procurement (BVP) aanbestedingsprocedure hebben we drie reacties gehad. Het mooie van deze manier van aanbesteden is dat je niet alles voorkauwt. Je geeft als opdrachtgever aan hoeveel energie je wil besparen en tegen welk budget. Je laat het vervolgens aan de markt over hoe ze dit invullen. Het is ons goed bevallen om zo aan te besteden. We kregen creatieve oplossingen terug met verschillende keuzemogelijkheden.’ Na de concretiseringsfase hebben BAM, Invent en de Energiewacht gezamenlijk de aanbesteding gewonnen.

Toen begon het bepalen van de precieze verduurzamingsaanpak. Met voorgestelde maatregelen als thermische zonne-energie, gasabsorptie warmtepompen, zonnepanelen, isolatie, het optimaliseren van gebruiksoppervlak en bewustwording en gedrag is begonnen de 26 gebouwen te verduurzamen. ‘We hebben inmiddels al meer dan 800  zonnepanelen geplaatst en ook met de andere oplossingen liggen we op schema. We houden goed bij wat de kosten zijn, de beoogde besparing en terugverdientijd.’

Biomassaketels

Dat vooroplopen in de verduurzamingsopgave een zeker risico met zich meebrengt heeft Oldambt ook goed kunnen ervaren. Bij zwembad de Watertoren in Winschoten en MFC De Hardenberg in Finsterwolde zijn biomassa-installaties geplaatst om de gebouwen te verwarmen. ‘Deze ketels hebben we ook BVP aanbesteed. De kosten bedragen144.000 euro per jaar en dat is gelijk aan de kosten voor verwarming met aardgas’, vertelt Visser.

Helaas blijkt na installatie dat de ketels de uitstootnormen overschrijden. Ze staan nu al geruime tijd uit. Op dit moment is nog weinig bekend over de gezondheidseffecten door uitstoot van biomassa-installaties. ‘Hiermee leren we voor heel Nederland. Gelukkig konden we vrij gemakkelijk terugschakelen op het gas. De eigenaar van de biomassaketels moet de gaskosten betalen, dus de gemeente merkt er financieel weinig van.

Aardgasloos

Om alle andere gebouwen ook van het aardgas af te krijgen zit Oldambt op dit moment midden in de voorbereidingen. Hiervoor is een Rapid Circular Contracting (RCC) aanbestedingsprocedure gestart. Bij deze vorm ligt de nadruk op een circulair verantwoorde inzet van productiemiddelen, producten, materialen en grondstoffen. ‘Dit is nog flexibeler dan BVP en vraagt nog meer creativiteit. We hebben opnieuw het budget vastgesteld.. Dit willen we voor 2030 realiseren We nodigen ook andere organisaties zoals sportverenigingen uit om mee te doen in de aanbesteding om maximaal voordeel eruit te halen.’

De marktconsultatie duurt nog tot na de zomer en dan gaat dit traject verder lopen. De contracten moeten volgend jaar ingaan. ‘Dat betekent overigens niet dat we nog niks gedaan hebben. Een paar wijkpoten hebben al jaren  elektrische kachels. Een  jachthaven heeft een elektrische boiler en een verenigingsgebouw werkt met een warmtepomp.’ Ook een school in Scheemda krijgt een nieuw gebouw met warmtepomp en het nieuwe gemeentehuis wordt in 2023 aardgasloos opgeleverd.

Kop d’r veur

Oldambt zit dus niet stil als het gaat om CO2-reductie en aardgasvrije gebouwen. Hun geheim? ‘Ik wil dat wij als gemeente een voorbeeld zijn voor bedrijven, inwoners en voor andere overheden. Ik hoor collega’s vaak steggelen met hun budgettering.  Zorg dat je een realistisch budget opstelt gebaseerd op de besparingen die je realiseert.’ Visser heeft ervoor gezorgd dat de kosten bij ongewijzigd beleid hetzelfde zouden zijn. ‘Dat maakte het een stuk makkelijker In de besluitvorming.

Hij geeft ook graag een paar tips mee. ‘Zorg dat de gemiddelde terugverdientijd onder de zeven jaar blijft, anders is het moeilijk te verkopen allemaal.’ Dat betekent dat je tegenover maatregelen met een terugverdientijd van tien jaar weer oplossingen moet zetten met een rendement van drie jaar. ‘En durf vooral nieuwe dingen te proberen!’

Opleiding

Om extra inzicht en daadkracht te geven bij deze opgave heeft opleidingsinstituut Scobe Academy de tweedaagse cursus Maatschappelijk Vastgoed – Routekaart Verduurzaming ontwikkeld. Tijdens deze masterclasses worden de zes stappen om te komen tot de routekaart uitvoerig besproken.

1. Ontwikkelen van een gemeenschappelijk beeld op de opgave
2. Inventariseren van de vastgoedportefeuille en maatschappelijke ontwikkelingen
3. Bepalen van de verduurzamingsaanpak
4. Doorrekenen van de financiële opgave
5. Uitvoeringsstrategie voor de eerste fase van vier jaar
6. Bepalen van de randvoorwaarden aan de uitvoering en het inrichten van de uitvoeringsorganisatie

Na deze opleiding kun je niet alleen een eigen routekaart maatschappelijk vastgoed opstellen, maar leer je bijvoorbeeld ook een aanbestedings- en gunningsleidraad te maken. Ook als je al bent begonnen geeft deze cursus houvast en richting om je plannen verder uit te werken.

RVO

De RVO biedt als adviseur, ondersteuner en partner haar kennis, diensten en financiële ondersteuning aan. Denk hierbij aan praktijkvoorbeelden en hulpmiddelen voor de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed. De RVO heeft een sjabloon ontwikkeld voor het opstellen van een portefeuilleroutekaart. Deze vind je op het RVO-platform Energieslag, waar nog meer specifieke kennis wordt gedeeld. Kijk voor meer informatie rondom dit onderwerp ook eens op de pagina Duurzaam gemeentelijk vastgoed van de RVO. Deze vind je hier.