Taskforce wil volkshuisvesting als maatschappelijke prioriteit

Nederlandse woningcorporaties hebben de intentie om meer en sneller sociale huurwoningen te bouwen. Ze hebben als doel om voor het eind van 2025 minimaal 150.000 sociale huurwoningen en 10.000 tijdelijke woningen te hebben gerealiseerd. De voortgang blijft vooralsnog echter achter op die planning, onder meer omdat er voor 72 procent van de nog te bouwen woningen nog geen onherroepelijke omgevingsvergunning is. Hierdoor kan de bouw niet starten en zijn opleverdatum of zelfs realisatie onzeker. Dit komt naar voren in de Voorjaarsrapportage 2022[1] van de Taskforce Nieuwbouw Woningcorporaties, die bestaat uit de vereniging van woningcorporaties Aedes, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en het Interprovinciaal Overleg (IPO).

Het doel van de Taskforce is om de nieuwbouw van sociale huurwoningen aan te jagen en woningcorporaties te helpen om vertragingen in de bouw te verminderen. In reactie op een vraag van de Taskforce welke knelpunten zorgen voor vertragingen, noemden de corporaties onder meer ‘trage procedures’, ‘financiële haalbaarheid’ en ‘bezwaarprocedures’ als belangrijke oorzaken. “Er zijn onder andere niet genoeg mensen die het voorwerk kunnen uitvoeren of knopen kunnen doorhakken”, merkt programmasecretaris Lara Brand van de Taskforce. “In het verleden bestond dit probleem veel minder. Naar de oorzaak kunnen we enkel speculeren. Het lijkt er in ieder geval op dat er in de afgelopen tien jaar van decentralisatie veel kennis en kunde verloren is gegaan.” Naast dit tekort aan vakmensen blijkt uit praktijkcases dat er ook tekorten zijn aan locaties, middelen en materialen en dat corporaties vaak afhankelijk zijn van gemeenten of ontwikkelaars om sociale huurwoningen te kunnen bouwen.

Daarnaast zorgt de stikstofproblematiek eveneens voor een groot vraagstuk, vindt Brand. “Dit is een duidelijk voorbeeld van een zogeheten institutionele belemmering. Corporaties en gemeenten kunnen dit niet op eigen houtje oplossen en daarmee is de Rijksoverheid aan zet. Minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening heeft gelukkig aangegeven volkshuisvesting als prioriteit te beschouwen. Daarmee is de druk hoog om dit systeemvraagstuk op te lossen.”

Ruimte om te versnellen

De Taskforce Nieuwbouw Woningcorporaties ziet namelijk wel ruimte om de nieuwbouw te versnellen. Vooral in de besluit- en planvormingsfase is winst te behalen, maar dit vraagt wel om de herwaardering van volkshuisvesting als maatschappelijke prioriteit en een herpositionering van de woningcorporatiesector. Zo vindt de Taskforce dat een samenwerking tussen overheden, woningcorporaties en marktpartijen onontbeerlijk is voor de realisatie van voldoende sociale huurwoningen: ze moeten concrete afspraken maken over maximale termijnen in de besluit- en planvormingsfase. Daarnaast is een landelijk een goed monitoringssysteem noodzakelijk om vertragingen te kunnen detecteren en knelpunten en belemmeringen te kunnen aanpakken.

Verder kunnen bestaande oplossingen in grondbeleid, ruimtelijke ordening en bouwtechniek beter worden benut, door centraal kennis te verzamelen, operationeel te maken en te ontsluiten in een landelijk expertiseprogramma. Zo ontstaat een degelijke basis waaraan gemeente en woningcorporaties zich vast kunnen houden in het bouwproces. Door kennisdeling en het optimaal organiseren van capaciteit op lokaal of regionaal niveau kan ook opschaling en versnelling ontstaan. “Daarnaast is het opleiden van nieuwe vakmensen in de gebiedsontwikkeling en woningbouw noodzakelijk”, geeft Brand aan.

Samenwerken

Met name in gebieden waar gemeenten en woningcorporaties goed samenwerken, zijn goede voorbeelden en praktische oplossingen. Succesfactoren zijn een gedeeld gevoel van urgentie, eigenaarschap, creativiteit, onderling vertrouwen en voldoende kennis en kunde. Taskforce-voorzitter Staf Depla[2]: “Ik heb er vertrouwen in dat we de achterstand gaan inlopen. Als we tenminste inzien dat de woningnood een crisis is, die we als crisis moeten behandelen. En dat het gaat om een inspanning die een lange adem vergt. Laten we daarom de handen ineenslaan, vanuit de kracht van publiek-private samenwerking waarin gemeenten, woningcorporaties en marktpartijen de moeite doen elkaar te begrijpen. Dit betekent dat we moeten stoppen om de problemen bij een ander aan te wijzen en moeten beginnen om de oplossing bij onszelf te zoeken.”

De Taskforce is begin 2021[3] opgericht en kwam in het najaar van 2021 met haar eerste rapportage. Ook in deze najaarsrapportage gaf ze dat een versnelling nodig is voor de realisatie van 150.000 sociale huurwoningen in 2026. “In de najaarrapportage hebben we vooral naar de cijfers gekeken”, legt Brand het verschil uit. “Destijds hadden we al het idee dat er een versnelling nodig was, maar we wilden ons verder verdiepen in de praktijk om echt conclusies te kunnen trekken. In de rapportage van het voorjaar hebben we aanbevelingen aan de cijfers toegevoegd.” Aan het eind van dit jaar volgt een nieuwe rapportage, geeft ze aan. “Wij motiveren en ondersteunen corporaties bij hun projecten door onder meer kennis te delen. Door de afschaffing van de verhuurderswet per 1 januari 2023 hebben corporaties weer meer investeringsruimte voor projecten. En er zijn landelijke prestatieafspraken in de maak, waarin corporaties mogelijk een aanvullende taak krijgen om meer te investeren in het middenhuursegment. Veel corporaties hebben zich hierop nooit gericht. Een mogelijke verbreding van de volkshuisvestelijke taak van de woningcorporaties betekent ook een verbreding van de scope van de Taskforce. Als corporaties problemen ondervinden bij de bouw van woningen boven de liberalisatiegrens, kunnen we hen hierbij ondersteunen” volgens Brand.

[1] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2022/06/10/taskforce-nieuwbouw-woningcorporaties---voorjaarsrapportage-2022

[2] https://aedes.nl/nieuwbouw/taskforce-nieuwbouw-alle-hens-aan-dek-om-bouw-150000-sociale-huurwoningen-waar-te-maken

[3] https://www.rvo.nl/onderwerpen/expertteam-woningbouw/taskforce-nieuwbouw...