Symposium Circulariteit en Vastgoed: meer financieel inzicht vereist

donderdag 8 maart 2018

Op 6 maart vond in het hoofdkantoor van de Rabobank in Utrecht het symposium ‘Circulariteit en Vastgoed’ plaats. Dit evenement, georganiseerd door NEPROM en RICS, bood vastgoedprofessionals nieuwe inzichten rondom de actuele situatie van circulair vastgoed. In dit artikel doen we verslag van het symposium aan de hand van vier verschillende invalshoeken: de beleidsmaker, consultant, bankier en architect. De rode draad van de middag was dat we goed op weg zijn en we nemen veel inspirerende perspectieven waar. Desondanks is er met name vanuit de financiële kant meer duidelijkheid vereist.

 

Uitdagingen
Jacqueline Cramer, ambassadeur circulaire economie en hoogleraar Sustainable Innovation aan de Universiteit Utrecht, ziet grote kansen om circulariteit in de bouwsector te stimuleren. De grootste opgave voor de vastgoedsector ligt volgens haar in het verduurzamen van de bestaande voorraad. Zo legt zij uit: “Circulair ondernemen levert Nederland een hoop op: we besparen kosten, er is meer werkgelegenheid en zijn minder afhankelijk van de import uit grondstoffen uit andere landen. Daarbij vergroten we kennis en innovatie rond duurzaamheid binnen alle sectoren. En niet te vergeten: we verlagen hiermee de milieulast”. Uitdagingen hierbij zijn dat we moeten toegroeien naar een duurzame energievoorziening en bebouwde omgeving. In de toekomst zullen we alleen nog maar meer decentraal en community-gericht energie opwekken.

Het betonakkoord
De voormalig minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer vertelt verder: “Sinds het Parijsakkoord is ook de vastgoedsector aan de beurt om te verduurzamen, zo is er met het betonakkoord enorme vooruitgang geboekt”. Ook noemt zij inspirerende initiatieven die steden willen verduurzamen: Cirkelstad biedt een platform aan vooruitstrevende publieke en private partijen die streven naar steden zonder afval en de wereldwijde beweging FabCity koppelt vernieuwende initiatiefnemers in de stad aan elkaar om duurzame oplossingen voor de stad te bedenken. Op dit gebied zijn vernieuwers nodig om de kar te trekken.

Voorwaarden circulair vastgoed
Cramer sluit af met enkele voorwaarden voor circulair vastgoed: 1) initiatiefnemers moeten over lef en vertrouwen bezitten, 2) goede samenwerking in de kringloopketen, 3) het ontwikkelen van een nieuw financieel arrangement en 4) het formuleren van additionele beleidsinstrumenten zodat  standaardisering plaatsvindt. Zij concludeert haar verhaal door een oproep te doen aan de vastgoedprofessionals: “de wil om te verduurzamen in de vastgoedsector is er, maar de organisatie om dit in praktijk te brengen ontbreekt nog”.

Systeemdenken
De tweede spreker, Carol Lemmens (consultant bij Arup) begint zijn verhaal door de huidige levensstandaard aan te kaarten. We verbruiken wereldwijd veel te veel bouwmaterialen waardoor ruwe grondstoffen binnen aanzienlijke tijd opraken. Toch is hij ook positief gestemd en noemt ons land ‘koploper in het adviseren over het verduurzamen van vastgoed’. Een manier om in een circulaire bouweconomie anders om te gaan met materialen ligt ten grondslag in het systeemdenken beschreven door Steward Brand. Door middel van een diagram laat hij zien dat een gebouw wat betreft aanpassingen (inclusief ‘verwijderingsaanpassingen’) als een totaalproduct gezien moet worden, maar als een systeem met subsystemen of potentiele kringlopen elk met een eigen levensduur en aanpassingscyclus. Tot voor kort werd er namelijk te snel overgegaan tot complete sloop als slechts een paar onderdelen van een gebouw aan vervanging toe waren.

‘Waste is material without identity’
Met andere woorden, waar er voorheen lineair werd ontwerpen gaan we naar een ander ontwerpmodel toe. Een mooi voorbeeld hiervan is People’s Pavillion op de Dutch Design Week (DDW), waarbij enkel gebruikt is gemaakt van 100% geleende materialen: alles werd na 9 dagen DDW heel en ongeschonden teruggegeven aan de eigenaren. Ook beschrijft Lemmens de aanpak van het platform Madaster, zij elimineren afval door materialen een identiteit te geven: “Waste is material without identity”. De spreker concludeert zijn verhaal door het belang van de rol van de taxateur te noemen: “Door taxateurs eerder in het bouwproces te betrekken kan de waarde van duurzaamheid en circulariteit van een gebouw getaxeerd worden, waardoor andere partijen ook eerder over de streep te trekken zijn”.

Praktische vertaling
Roel van de Bilt, directeur Vastgoed bij de Rabobank, biedt de luisteraars een bancair perspectief op circulair vastgoed onder de noemer ‘toekomstbestendig vastgoed’. Zo heeft de bank in zeven jaar tijd 2 miljoen transformaties gefinancierd, waarvan 60% buiten de grote steden. De directeur geeft aan een bank te willen zijn voor heel Nederland en niet alleen de stedelingen. Desondanks geeft Van de Bilt om dezelfde reden toe dat niet al hun investeringen duurzaam van aard zijn, aangezien deze vaak duurder en lastiger te realiseren zijn. Ook komt Menno Rubbens, eigenaar van architectenbureau Cepezed, aan het woord. Hij maakt de praktische vertaling van de besproken ideeën naar de bouwpraktijk. Zo is de architect betrokken bij projecten zoals The Green House in Utrecht en een tijdelijke rechtbank in Amsterdam.

Conclusie
Jammer maar helaas: het is nog niet mogelijk om alle transformaties circulair te ontwikkelen. Daarbij geldt dat het nog lastig is om te bepalen wat circulaire gebiedsontwikkeling financieel oplevert. Echter zien we het wel als een opgave om dat te doen. Als we meer objecten kunnen aanpakken dan  zijn we een stap dichterbij circulaire gebiedsontwikkeling. Meer weten over circulaire gebiedsontwikkeling? Kom naar onze masterclass 'Duurzaam ontwikkelen en verduurzaming bestaande voorraad'