Recensie: Dark Waters, een film over PFAS

Om een lang verhaal kort te maken - de film duurt twee uur - het was indrukwekkend. Het plot gaat over het proces van een veehouder in Parkersburg (West Virginia) die een proces aanspant tegen chemiebedrijf DuPont voor de productie van PFAS. Zijn vee is ziek geworden na het drinken uit een plaatselijke kreek en de boer beschuldigd het bedrijf van vervuiling.

Zijn advocaat krijgt na bijna twintig jaar procederen gelijk en DuPont moet 660 miljoen dollar betalen in een class actionzaak. De veehouder zelf maakt dat niet meer mee, hij is al overleden aan de gevolgen van de vervuiling.

De fabriek wist al na het eerste jaar dat er ernstige gevolgen waren voor de volksgezondheid. Zo zijn er rapporten over afwijkingen bij geboortes. Vervolgens werden vrouwen die in verwachting waren van de Teflonlijn ontslagen. Later werden er toch weer vrouwen aangenomen.

De film geeft de worsteling van autoriteiten goed weer; het ontbreekt aan kennis. Daarnaast speelt de werkgelegenheid een rol. Het aanpakken van de fabriek betekent ook verlies van banen.

Weliswaar is de Nederlandse problematiek niet geheel vergelijkbaar met de Amerikaanse, maar het feit dat Chemours als BV -ook in Nederland- is afgescheiden van DuPont zegt natuurlijk wel iets. Het is voor vergunningverlening en handhaving bijna niet te doen om voor vergunningen de zaken uit elkaar te houden. Bovendien moet je veel kennis van chemische stoffen hebben, zo vertelde een vergunningverlener ons die aan de zaak heeft gewerkt. Uiteraard is er algemene zorgplicht, maar als je als controleur de impact niet weet dan wordt het lastig om na te gaan of iemand aan zijn zorgplicht heeft voldaan.

Dat er overigens buiten het vakgebied al meer bekend was, mag blijken uit een advertentie van BK-pannen uit 2016 waar duidelijk in staat dat de overheid het gebruik van pannen met een Teflon aanbak laag verbiedt, omdat er giftige stoffen (PFOA) vrijkomen. De productie is echter niet aangepakt. Sterker nog, recent heeft Rijkswaterstaat nog een ruime lozingsvergunning verstrekt, terwijl de eisen van DCMR en omgevingsdienst Zuid-Holland-zuid voor bodem, lucht en grondwater sterk (>96% !) omlaag gaan. Ook gaan er lozingsnormen komen voor alle stoffen die ze emitteren. Dat gaat over een enorme lijst, hoe tegenstrijdig kan het zijn.

Iedereen die een beetje vakspecialist is binnen het bodemwerkveld zouden we aanraden te gaan kijken. Daarbij past dan wel enige relativering. Of je echter zo rustig kan gaan slapen als het RIVM of de Unie van Waterschappen ons beloofd is een vraag die je zelf moet beantwoorden.

Wellicht geheel ter zijde maar onder de Omgevingswet gaat er een verschuiving komen van vergunningen voor inrichtingen naar vergunningen voor activiteiten. De verdeling (van de aansprakelijkheid) moeten de partijen dan maar gezamenlijk regelen. Natuurlijk is er weer een uitzondering voor “complexe bedrijven”. Dat zijn bedrijven met een meer dan gemiddelde impact. Zij moeten weer wel een vergunning als bedrijf (inrichting) krijgen. Je vraagt je wel af of dat nu zo handig was van de wetgever.