Bodem

Klimaatadaptatie vraagt om regie op de bodem

dinsdag 23 maart 2021

De relatie tussen waterbeheer en bodem is niet nieuw. Maar door klimaatverandering wordt een steeds groter beroep gedaan op de bodem. Denk aan het infiltreren van hemelwater bij piekbuien, het vasthouden van water in de bodem om droogte tegen te gaan of aan het vergroenen van de bodem tegen hittestress. Deze uitdagingen en opgaven vragen om een andere benadering van het bodemwatersysteem. Scobe sprak met Mark in ’t Veld van TAUW over de rol van de bodem in klimaatadaptatie.

‘Bij waterbeheer gaat het eigenlijk vooral over de sponswerking van de bodem. Bij wateroverlast moet de bodem water kunnen opnemen en vasthouden zodat je die in periode van droogte beschikbaar hebt’, vertelt In ’t Veld. Onder invloed van klimaatverandering worden buien heviger, tijden van droogte duren langer en de temperatuur stijgt. ‘Dit vraagt andere ontwerpeisen en bodemexpertise. Van welke bui-intensiteit ga je bijvoorbeeld uit bij het ontwerpen van een toekomstbestendig afwateringssysteem? Hoe optimaliseer je de mogelijkheden voor bodeminfiltratie als er weinig ruimte is?’

De verwachting is dat we vooral in het stedelijk gebied meer hinder en schade gaan ondervinden van wateroverlast. In het stedelijk gebied is veel oppervlak verhard en is er weinig ruimte voor infiltratie. In ’t Veld vertelt over verschillende mogelijkheden om de infiltratiecapaciteit te vergroten: ‘Het begint met zo veel mogelijk “open bodem” waar hemelwater op natuurlijke wijze kan infiltreren. Hemelwater mag niet te lang blijven staan op plaatsen waar het tot schade en hinder kan leiden. Daarom leggen steeds meer steden extra voorzieningen aan zoals een wadi, infiltratiekratten onder wegen en voorzieningen om hemelwater tijdelijk vast te houden zodat het later kan infiltreren. Denk daarbij aan waterpleinen en groene daken’, aldus In ’t Veld.

Dat we nu te maken krijgen met het vraagstuk van bodem en klimaatverandering komt volgens In ’t Veld omdat we in de afgelopen decennia steden hebben aangelegd zonder goed te kijken naar de natuurlijke bodemopbouw. ‘De ondergrond was maakbaar, dat konden we technisch wel oplossen. Maar dat keert zich nu tegen ons. Het heeft het stedelijk gebied gevoeliger gemaakt voor verandering van het klimaat.’

We ervaren klimaatproblemen ook als steeds urgenter. Dat komt enerzijds doordat klimaatverandering sneller lijkt te gaan. Waar een intensieve bui eens in de vijf jaar voorbij kwam, is dat nu misschien al eens per jaar. Daarnaast willen we ook steeds intensiever gebruik kunnen blijven maken van de ruimte in de stad. 'Waar het vroeger normaal gevonden werd dat een weg of tunnel niet te gebruiken was omdat die onder water was gelopen, zijn we steeds minder geneigd om dat te accepteren. Door te accepteren dat klimaatverandering leidt tot hinder maar wel te sturen op de plaats waar die hinder optreedt, kunnen we de kosten van klimaatadaptatie een stuk lager houden.'

Door de toenemende claims op de bodem en de ondergrond vanuit klimaatadaptatie en het bestaande ruimtegebrek zowel op als onder het maaiveld, moet regie op de bodem en ondergrond hoger op de agenda worden gezet. De Omgevingswet biedt hiervoor ook nieuwe mogelijkheden en kansen. Alles moet nou eenmaal wel worden ingeregeld. Welke ambities moeten worden opgenomen in de omgevingsvisie? Met welke partijen gaan we samenwerken om onze ambities te realiseren. Wat willen we juridisch kunnen afdwingen via het omgevingsplan en wat staat er al in landelijke besluiten zoals het Bal, Bkl of Bbl ?

Mark in ’t Veld verzorgt de masterclass Bodem in Klimaatadaptatie op 31 mei 2021. Een interactieve dag voor bodemprofessionals die meer willen weten over dit onderwerp, ook in relatie tot de Omgevingswet. Deze masterclass kan los gevolgd worden of in combinatie met de masterclasses Bodem in de Omgevingswet, Bodem in de Energietransitie of Bodem in Circulariteit.