Bodem: klimaatbestendig en waterrobuust

Wateroverlast en droogte veroorzaken jaarlijks aanzienlijke schade en dit neemt steeds verder toe. Denk aan bodemdaling, verdroging, verandering van grondwaterstanden, effecten van intensivering van grondwaterwinning en verzilting. Kennis over de interactie tussen klimaat en het natuurlijk systeem is noodzakelijk in de zoektocht naar maatschappelijke oplossingen om de verandering van het klimaat te beïnvloeden. En oplossingen te vinden voor de problemen als gevolg van klimaatverandering.

Ruimte voor de rivier
Zo zorgen extreme waterstanden voor een nieuwe aanpak van hoogwater. Waar we eerst eigenlijk altijd de dijken verhoogden, kiezen we nu steeds vaker voor het maken van ruimte voor de rivier. Hiermee geef je de rivieren meer ruimte om het water veilig af te voeren naar de Noordzee en het IJsselmeer. Dijken worden bijvoorbeeld verder landinwaarts gelegd, watergeulen worden gegraven en uiterwaarden verlaagd die bij hoogwater veilig kunnen vol lopen. Maatregelen met impact op de ruimtelijke inrichting van het rivierenlandschap. Na de overstromingen eind juli in Limburg wordt gepleit voor een waterbeschermingsplan, waarbij er ook daar meer ruimte moet komen voor de rivieren.

Dijkverzwaring
Nadat de richtlijnen voor dijken in 2017 zijn aangepast, voldoet een groot aantal dijken niet meer aan de veiligheidsnormen. Vaak heeft dit te maken met stabiliteitsproblemen. Bij langdurige natte periodes en storm kan een dijk dan bijvoorbeeld gaan schuiven. Dat gebeurde eind juli nog in Reeuwijk (Zuid-Holland) toen een dijk doorbrak. Hier lijkt bodemdaling vooralsnog de oorzaak te zijn van de instabiliteit. Na de constatering dat een dijk niet meer voldoet aan de huidige eisen, moet een integraal traject worden opgezet om hiervoor tot ene oplossing te komen. Hier zijn veel partijen bij betrokken.

Bodem/water systeem
Dit zijn slechts twee van de vele nieuwe vraagstukken die klimaatverandering voor bodem met zich mee brengt. Ook jij moet hier steeds meer kennis van hebben om mee te praten over een klimaatbestendige bodem. De inrichting van het bodem/water systeem is immers direct van invloed op de waterveiligheid. De inrichting en de eigenschappen bepalen in grote mate welke gevolgen wij hiervan gaan ondervinden, en daarmee ook de hoogte van de schades. Neerslag die op de bodem valt, zal, afhankelijk van de aard en samenstelling van de bodem, infiltreren of juist oppervlakkig afstromen.

Integrale samenwerking
De sleutel is meekoppelen in de uitvoering. Waterveiligheid en klimaatbestendigheid zijn vrijwel nooit de enige doelstellingen van een ruimtelijke ontwikkeling. Meekoppelen kan bijvoorbeeld met geplande ingrepen in de openbare ruimte, de ondergrondse infrastructuur en het vastgoed. Voor het stedelijk gebied betekent dat afstemming met andere sectoren binnen de gemeente, zoals riolering, wegenbeheer en groenbeheer, met de waterbeheerder (in de meeste gevallen het waterschap), de nutsbedrijven en woningcorporaties.

Om de blik binnen het bodemwerkveld verder te verbreden hebben we 3 masterclasses ontwikkeld rondom de rol van bodem in maatschappelijke opgaven. Zo hebben we dagen ingericht over bodem in circulariteit, bodem in de energietransitie en bodem in de klimaatadaptatie.

Tevens geeft Peter Rood op 6 oktober een masterclass over Grondwaterbeheer onder de Omgevingswet.