Duurzame gebiedsontwikkeling

Alternatieve financiering duurzame openbare ruimte: ontschotten en oprekken budget

dinsdag 13 augustus 2024

Financiering van duurzame openbare ruimte, waar de ambities hoog zijn, is vaak niet eenvoudig. Het creatief gebruiken van gemeentelijke budgetten is een manier om investeringen beter mogelijk te maken die via de ‘normale’ weg niet hadden kunnen worden gedaan. In dit bericht bespreken we een aantal punten uit het rapport van Natuurverdubbelaars waar integraliteit een grote rol speelt.

Ontschotten en poolen van bestaande geoormerkt gemeentebudgetten

Als je verschillende waarden van de openbare ruimte onderkent, zijn meer bronnen mogelijk dan alleen aanleg of onderhoud. Een koppeling met riolering en klimaatadaptatie biedt bijvoorbeeld kansen. De stapeling van budgetten leidt tot een beter gevulde pot en meer financiële slagkracht. Volgens de VNG zijn veel gemeenten in principe voorstanders hiervan.[1]

Deze manier van werken heet ontschotten of poolen en kent een aantal hobbels:

  • De wettelijke verantwoordingsverplichting van gemeenten. De gemeenteraad moet jaarlijks cijfers aanleveren aan het CBS en doet dit op basis van schotten en geoormerkte financiën.
  • Deze benadering vraagt om hervormingen, ook op Rijksniveau. In de huidige opzet heeft elk thema namelijk nog een eigen rijkssubsidie, eenmalig of structureel, met verschillende aanvraagprocedures, termijnen en voorwaarden (denk bijvoorbeeld aan de brede Spuk-regeling).

Een succesvolle voorwaarde voor poolen van gelden is wederkerigheid en continuïteit. De beheerders van de verschillende begrotingspotjes van waaruit geld wordt aangetrokken, moeten afwisselend afstaan en ontvangen. Een geslaagd voorbeeld is Utrecht. Daar is sprake van een bundeling van opgaven rond biodiversiteit, klimaatadaptatie en mobiliteit binnen een mobiliteitsfonds. Alles valt nu onder de naam “groenblauwe mobiliteit”.[2]

 
Oprekken van heffingen en budgetten

Het oprekken van heffingen en budgetten betekent feitelijk het verbreden van bestedingsdoeleinden binnen een verkokerd beleidsthema. Momenteel tonen gemeenten bijvoorbeeld belangstelling voor het oprekken van rioolgelden. Ook daar zijn belemmeringen te overwinnen:

  • Het oprekken van gelden is meestal gebonden aan regels. Zo mag het oprekken van rioolgelden in principe alleen gebeuren voor gemeentelijke baatbeheertaken. Daarbij is concurrentie met andere gemeentelijke doelen zoals armoede of infrastructuur niet toegestaan. De begrote inkomsten uit de oprekking mogen daarbij niet hoger zijn dan de lasten.
  • Niet ieder beleidsthema leent zich voor oprekking. Sommige verkokerde thema’s kunnen nauwelijks breder worden geïnterpreteerd. Onder meer beleidsthema’s als ‘werk en inkomen’ of ‘zorg en ondersteuning’ zijn niet eenvoudig op te rekken. Het financieren van meervoudige waardencreatie in de openbare ruimte vanuit deze gelden is daarom eigenlijk niet logisch.

Meer mogelijkheden

Maar er zijn meer mogelijkheden om duurzame inrichting van de openbare ruimte te financieren. Te noemen zijn: werkzaamheden door bewoners uit laten voeren, baatbelasting invoeren, publiekrechtelijke bijdragen vragen, meer-OZB heffen, Bedrijven Investeringszones (BIZ) en in de toekomst Gebiedsinvesteringszones (GIZ) aanwijzen.

Literatuur

  1. Investeren in Integraliteit - De Natuurverdubbelaars.pdf
  2. Advies aan gemeenten: toon financiële problemen in 'realistische' begroting (nos.nl)

[1] VNG-inbreng over klimaatadaptatie en kaderrichtlijn water | VNG

[2] Gemeente Utrecht ontwikkelde de ‘’schaalsprong groen’’  en richtte een mobiliteitsfonds op ter waarde van €800 miljoen. Op deze wijze kan er op adequatere wijze aan de financieringsbehoefte van publieke voorzieningen in/om de stad Utrecht worden voldaan. https://omgevingsvisie.utrecht.nl/de-koers/ruimtelijke-strategie-utrecht-2040/

naar nieuwsoverzicht